Każdy lub prawie każdy człowiek zastanawiał się choć raz nad tym, skąd wzięło się jego nazwisko. Można sobie tu zadawać szereg pytań, np.: Jakie jest pochodzenie mojego nazwiska? Czy jest ono pochodzenia rodzimego czy też innej narodowości? Jak się tworzyło? Kiedy pojawiło się po raz pierwszy?

Te pytania nurtowały również mnie. Pytałem o to najbliższych krewnych. Odpowiedzi były różne. Jedni mówili, że jest pochodzenia niemieckiego, inni że węgierskiego. Była też wersja rumuńska. Nie miało to jednak rzeczowego i wiarygodnego potwierdzenia. Tak naprawdę to trudno było przywiązać nasze nazwisko do któregokolwiek z wymienionych krajów.

Postanowiłem podejść do tegoż problemu ze wszystkich możliwych i dostępnych źródeł. Na dzień dzisiejszy mam szereg własnych badań, dociekań i przemyśleń, którymi chcę się podzielić szczególnie z tymi, co noszą takie nazwisko jak my.

Mam też dane o możliwym pochodzeniu nazwiska Mikrut, ze źródeł naukowych  (opracowania prof. K. Rymuta).

Wracając do tych pierwszych chcę przytoczyć m.in. „szwedzką” wersję pochodzenia nazwiska Mikrut. Otóż, kiedy w pierwszej połowie lat 90-tych byłem z Ojcem w Jodłowej szukając tam korzeni rodziny, dowiedzieliśmy się, że w czasie zbierania materiałów w Archiwum Państwowym w Krakowie do monografii Jodłowej, którą napisał tamtejszy proboszcz ks. Jan Mleczko, natrafiono przy okazji na nazwisko co prawda nie identyczne, ale prawie takie same tj. „Mikruta”. Twierdzono, że jest ono pochodzenia szwedzkiego, a więc miałoby prawdopodobnie przyjść do nas z „potopem szwedzkim”, a później zapewne zagubiono ostatnią literę „a” i tak zostało nazwisko Mikrut. Można przyjąć i taką wersję. Choć taki ślad wydaje się nam mało prawdopodobny.

W czasie studiowania ksiąg kościelnych w parafii Jodłowa ani razu nie natrafiliśmy na nazwisko Mikruta, a tylko Mikrut, które jest tam oraz w okolicy dość popularne. Trudno założyć, że nagle u wszystkich zagubiono literę „a”. Nazwiska Mikruta (w odróżnieniu od Mikrut) nie spotkaliśmy nawet w najstarszych znajdujących się tam księgach z lat 1678 – 1754.

Wersja „szwedzka” pojawiła się znów w 2003 roku, choć w nieco innym wydaniu. Otóż w w/w roku ukazało się opracowanie Czesława Leosza pt. „Żurowa, wieś – Parafia – Ochotnicza Straż Pożarna”. W rozdziale I „Z dziejów wsi Żurowa” na str. 10 jest napisane:
„Są hipotezy historyczne, że po zwycięstwie nad Szwedami na tych terenach (Swoszowa, Szerzyny, Żurowa) osadzono jeńców szwedzkich. Od osadników wywodzi się ponoć nazwisko Mikrutów – Mekrat – Mikrut szwedzkie … ”. A więc hipoteza i ponoć – czyli nic pewnego.

Natomiast faktem jest, że w tym opracowaniu jest bardzo dużo razy wymienione nazwisko Mikrut, co potwierdzałoby nasze wcześniejsze badania w zakresie popularności nazwiska w Polsce i możliwym wywodzeniu się Mikrutów z rejonu Żurowej.

Należałoby się zastanowić czy szwedzka wersja pochodzenia nazwiska Mikrut jest możliwa, biorąc pod uwagę różnice w cechach genetycznych i antropologicznych między tymi narodowościami?

Chciałbym jeszcze podać jedną wersję pochodzenia naszego nazwiska.  W ostatnich latach przy przeglądaniu monografii Lubczy k. Jodłowej („Lubcza dawniej i dziś…” str. 288) wyczytałem, że w czasie okupacji władza hitlerowska wyszukiwała w tej miejscowości ludzi o nazwiskach pochodzenia niemieckiego. Wśród 11 nazwisk miało być wymienione nazwisko Mikrut. Wersja „niemiecka” pochodzenia naszego nazwiska pojawiła się również w w/w opracowaniu Cz. Leosza „Żurowa …”. Na stronie 15 jest napisane: „Okupant usilnie prowadził germanizację i wyszukiwał „Niemców z XIII i XV wieku”, twierdząc że Kuś Ciombor, Duda, Serafin, Solarz, Ryndak, Mikrut to potomkowie niemieckich osadników Żurowej i okolicy …”. Choć trudno wiązać pochodzenie naszego nazwiska z tym krajem, gdyż w czasie badania materiałów w zakresie popularności nazwiska Mikrut w Niemczech, można było tylko sporadycznie spotkać to nazwisko i raczej znalazło się tam w wyniku emigracji.

Rodzi się więc pytanie, z jakim krajem należy należy utożsamiać pochodzenie nazwiska Mikrut? Nasze dotychczasowe badania popularności nazwiska Mikrut w Polsce i za granicą wskazują, że należy wiązać z Polską. Można to jeszcze bardziej uszczegółowić – z Polską Południowo-Wschodnią, a nawet z konkretnymi miejscowościami (Żurowa, Szerzyny, Ołpiny).

Na tej stronie wspomniałem również o naukowym podejściu do badań pochodzenia nazwiska Mikrut. Aktualnie dysponujemy dwutomowym opracowaniem prof. K.Rymuta z tego zakresu tj. : Nazwiska Polaków – Słownik historyczno – etymologiczny. Tom I – litery od A- K (wyd. z 1999 r.), Tom II – litery od L – Ż (wyd. z 2001 r.). Autor podaje 21 nazwisk o przedrostku Mik – , w tym Mikrut i wywodzi pochodzenie od słowa „ mikro” – co w wyrazach złożonych oznacza – drobny, mały. Przy tej okazji przeprowadziliśmy badanie częstotliwości występowania w Polsce tych 21 nazwisk rozpoczynających się od przedrostka Mik-, zaczynając od pierwszego – Mikra, poprzez Mikrut, Mikruta, a skończywszy na Mikrzyński.

Tyle na dziś można przytoczyć w zakresie pochodzenia naszego nazwiska w wersji naukowej. Na zakończenie chciałbym jeszcze wrócić do zadanego na wstępie pytania. Gdzie i kiedy po raz pierwszy, w ogóle pojawiło się nazwisko Mikrut? Jest to bardzo trudne do ustalenia. Mogę natomiast podać, że dotarliśmy, najwcześniej do 1680 roku (księgi kościelne w parafii Jodłowa), gdzie jest wymieniona Agnieszka Mikrut.

Reasumując dotychczas zdobytą przeze mnie w tym zakresie wiedzę, postawiłbym hipotezę, że owszem przodkowie przywędrowali do Polski z „potopem szwedzkim”, ale nie ze samej Szwecji tylko z Siedmiogrodu (pamiętajmy, że na podstawie traktatu z Radnot, Jerzy II Rakoczy – książe siedmiogrodzki stał się sojusznikiem Szwedów w podziale stref wpływów na obszarze ówczesnej Rzeszypospolitej). Nazwisko natomiast jako przydomek mogło być moim przodkom nadane już na ziemiach polskich.